Ugo D'onofrio | cultura-popolare

La vóita

Ma tu lə sìe la vóita chə é?

É rru štruššə də séulə mmìezə arrə capillə,

na uagliéuna chə zómba cundènda,

ómbra də pədalə sótt’a mésə d’aùštə.

La vóita é na canzéunə

chə t’arrəsbéglia ógne matóina,

é na mamma chə sèndə lə primə paréulə.

La vóita é na štrétta də mìenə,

é n’abbraccə e tanda lacrəmə.

La vóita é la fóinə: pəcché sénza fóinə,

éssa, la vóita, nnə naššə.

La vita

Ma tu lo sai la vita cos’è?

É lo struscio di sole in mezzo ai capelli,

una ragazza che salta contenta,

ombra di albero del mese di agosto.

La vita è una canzone

che ti sveglia ogni mattina,

è una mamma che sente le prime parole.

La vita è una stretta di mano,

è un abbraccio e tante lacrime.

La vita è la fine: perchè senza fine,

lei, la vita, non nasce.

Véucə də mamma e acqua də mundagna

Acqua bbèlla də mundagna,

cóm’é dólgə ssa ninna nanna:

fammə durmì,

mmìezzə a šta jèrva alda,

chjénə chjìenə candannə

cómə facéva mamma.

Véucə də mamma chə naššə da lundanə

e puó zə pèrdə cóm’e vìendə tra lə ramə.

É làcrəma lucèndə. . . etèrna

chə štrégnə mbìettə e m’accarézza,

casca e pə la vallə va scurdata. . . scurdata

cóm’e l’acqua də šta fóndə,

ma déndrə tə lava

e arnaššə acqua də mundagna:

làcrəma lucèndə ch’arnaššə etèrna,

etèrna arnaššə acqua də mundagna.

Voce di mamma e acqua di montagna

Acqua bella di montagna,

com’è dolce quella ninna nanna:

fammi dormire,

in mezzo a quest’erba alta,

piano piano cantando

come faceva mamma.

Voce di mamma che nasce da lontano

e poi si perde come il vento tra i rami.

É lacrima lucente. . . eterna

che stringe in petto e mi accarezza,

cade e lungo la valle va dimenticata. . .

scordata come l’acqua di questa fontana,

ma dentro ti lava

e rinasce acqua di montagna:

lacrima lucente che rinasce eterna,

eterna rinasce acqua di montagna.

Capriccə də uagliéunə

Chjègnə annascùoštə

arrétə alla fənèštra

e uàrdanə lundanə r’ùocchjə;

cala na làcrəma salata

e mbìettə štrégnə nu turmìendə.

Ma chə tə manga angàura?

Pəcché fissə lə nuvələ chə currənə

e aspìettə ru vìendə

chə sagliə fəšchènnə alla mundagna?

Chə tìe, chə vùo

sèmbrə chə ssu surróisə amarə!

Dimmə a chə pìenzə.

E ssə lacrəmə. . . chə só ssə lacrəmə

déndr’a na famiglia

chə sólə a té vó bbòinə!

. . . Arpènzə a mamma majja;

arpènzə a papà mójja;

a na vècchja, andóica casa

ca mó nə ngə šta cchjù!

A chéla scèmma bbèlla,

a məsèriə passatə

a tanda səmbləcətà,

a na vóita cambata alla jurnata,

a quàndə, sénza sóldə,

sə štava cundìendə ngumbagnójja!

Mó. . . cə šta tuttə e ngi šta nìendə

e cchjù də tuttə. . . sùolə,

sùolə. . . arrétə a šta fənèštra

. . . chə nuvələ e vìendə ngumbagnójja!

Capriccio di ragazzo

Piange nascosto

dietro la finestra

e guardando lontano gli occhi;

scende una lacrima salata

e in petto stringe un tormento.

Ma che ti manca ancora?

Perchè fissi le nuvole che corrono

e aspetti il vento

che fischiando sale alla montagna?

Che hai, che vuoi

sempre con quel sorriso amaro!

Dimmi a che pensi.

E quelle lacrime. . . che sono quelle lacrime

dentro una famiglia

che solo a te vuole bene!

. . . Ripenso a mamma mia;

ripenso a papà mio;

a una vecchia, antica casa

che adesso non c’è più!

A quella fiamma bella,

a miserie passate

a tanta semplicità

a una vita vissuta alla giornata,

a quando, senza soldi,

si stava contenti in compagnia!

Adesso. . . c’è tutto e non c’è niente

e più di tutto. . . solo,

solo. . . dietro la finestra

. . . con nuvole e vento in compagnia!

Nòttə

D’addó vìenə, jənnòttə, chištə suónə

addó vìenə tuttə chélə štéllə

una appriéssə all’aldra,

. . . chisà addó vìenə!

E šta paùra štrana ca zə sèndə,

annascòšta tra lə fògliə!

Ru cùonə, ru grillə,

nu uàttə ca chjègnə də cundinuə,

nu lamìendə chə sagliə

pèjjə də criatìurə appéna natə!

E št’òrlòggə chə vattə e vattə

l’àura. . . rə móiscə. . . e l’ènnə!

Gné bbìellə a cundəmblà štə štéllə

chélla. . . chélla. . . chélla dòpə də chélla

e dòpə də chélla n’aldra,

l’uldəma. . . lundana. . .

e n’aldra angàura sénza fóinə!

Ma cə šta la fóinə?

Ah. . . chə pacə. . . chə pacə. . .

putérsə addurmójjə mmìesə allə štéllə,

déndrə alla nòttə schìura. . .

scurdarsə. . . scurdarsə. . .

lassà pə sèmbrə l’òssa štracchə,

arcuprirlə də lacrəmə cucèndə

e irsənə sénza arvuldarsə, cundìendə mbaradóisə!

Notte

Da dove vengono, questa notte, questi suoni

dove vanno tutte quelle stelle

una dietro l’altra,

. . . chissà dove vanno!

E questa paura strana che si sente,

nascosta tra le foglie!

Il cane, il grillo,

un gatto che piange di continuo,

un lamento che sale

peggio di quello di creature appena nate!

E quest’orologio che batte e batte

le ore. . . i mesi. . . e gli anni!

Come è bello contemplare le stelle

quella. . . quella. . . quella dopo di quella

e dopo di quella un’altra,

l’ultima. . . lontana. . .

e un’altra ancora senza fine!

Ma c’è la fine?

Ah. . . che pace. . . che pace. . .

potersi addormentare in mezzo alle stelle,

dentro la notte scura. . .

scordarsi. . . scordarsi. . .

lasciare per sempre le ossa stanche,

ricoprirle di lacrime cocenti

e andarsene senza girarsi, contento in paradiso!

Ggèndə majja də cambagna

Càndamə angàura šta canzéunə

dall’òrganéttə accumbagnìeta,

cóm’e la dəménəca a məsiùrnə

quàndə scappava mmìezə a millə sùonə

tra la Róipa e Sandə Marchə.

Pə chéllə vójjə štréttə

addó grammùofənə səndóiva,

chətarrə e fəsarmònəchə

e l’addéurə də magnìe sapróitə

dallə fənèštrə ššióiva,

apèrtə a prəmavòira

e tanda véucə də ggèndə fòrtə də cambagna s’amməštəcava a sùonə də bbəcchìerə,

pièttəra e vasəra də ramə:

quànda ggèndə allègra

ma nò sénza pənziérə!

Arcàndala šta canzéunə,

ca éssa l’uldəma la sàira éva a murójjə,

quàndə ru séulə lìendə

calava arròitə alla chjazzétta

e davèndrə la maləngunójja pəcché,

daféurə, la fóinə də la fèšta e rru səlènziə.

Suólə quìrə òrganéttə, sénza fərmarsə mìe,

cundənuàva a tənérmə cumbagnójja

e mèndrə lundanə, chjénə, sə spərdóiva

a quìrə sùonə m’addurmóiva

aspəttannə ch’arcandéssə all’aldra fèšta.

Gente mia di campagna

Cantami ancora questa canzone

acompagnata dall’organetto,

come e la domenica a mezzogiorno

quando scappavo in mezzo a mille suoni

tra la Ripa e San Marco.

Per quelle rue strette

dove sentivo i grammofoni,

chitarre e fisarmoniche

e l’odore di mangiare saporito

usciva dalle finestre,

aperte a primavera

e tante voci di gente forte di campagna

si mischiavano al rumore dei bicchieri,

piatti e vasi di rame:

quanta gente allegra

ma non senza pensieri!

Ricantala questa canzone,

che la sera era l’ultima a morire,

quando il sole lento

calava dietro la piazzetta

e dentro la malinconia perchè,

fuori, la fine della festa e il silenzio.

Solo quell’organetto, senza fermarsi mai,

continuava a tenermi compagnia

e mentre lontano, piano, si disperdeva

a quel suono mi addormentavo

aspettando che ricantasse all’altra festa.

Uldəma spəranza

Allóngamə na mìenə

m’avašta ca mə tùocchə;

nə nsìendə, chjagnènnə gna tə chjìemə;

alzannə la véucə ca z’é fatta vècchja

e z’é spèrsa sénza rəspòšta pə la tèrra!

Accarézzamə štə capillə gghjènghə,

gghjènghə cóm’e chirə tójja

e carəchə də passatə amarə;

štrignəmə lə vraccia armaštə

sénza fòrzə pə cambà.

E. . . lèndə lə lacrəmə mə càscanə,

lə štéssə də tand’ènnə fa;

sémbranə pèrlə chə ššignənə suffrènnə,

góccə də spəranza

calatə déndrə all’anəma,

spaləìetə pə la vóita štracca,

spərdìutə chə cércanə e t’arcércanə.

E mbunnə éssə tə tróvanə,

mbunnə, cóm’e l’uldəma spəranza,

cə sci rmašta tìuuə,

tìuuə. . . la mamma majja!

Ultima speranza

Allungami una mano

mi basta che mi tocchi;

non senti, come ti chiamo piangendo;

alzando la voce che è invecchiata

e si è perduta senza risposta nella terra!

Accarezzami i capelli bianchi,

bianchi come i tuoi

e carichi di passato amaro;

sringimi le braccia rimaste

senza forze per vivere.

E. . . lente le lacrime mi cadono,

le stesse di tanti anni fa;

sembrano perle che scendono soffrendo,

gocce di speranza

calate dentro l’anima,

sparse nella vita stanca,

sperdute che cercano e ti ricercano.

E in fondo loro ti trovano,

in fondo, come l’ultima speranza,

ci sei rimasta tu

tu. . . mamma mia!

Na musəca

A mésa còšta fra la lìucə e l’ómbra

na musəca calava alla vallata

facènnə aldə e vassə pə r’abbóitə

e accarəzzava l’anəma,

cóm’e vìendə chə parla tra lə fògliə,

cóm’e vìendə chə va drittə alla mundagna.

. . . E štava la mundagna tutta séula

ca na véucə, malappaina, sə səndóiva

tra pratəra vérdə d’acquatóina

facènnə l’améurə a sùonə də cambanə.

Ma. . . nn’évanə cambanə

ch’addurmìvanə la lìuna lènda lènda

e arrəsbəgliévanə ru séulə la matóina:

capillə évanə d’éurə attórnə a na faccélla,

ddu chjòchjərə e na pòvəra caməcélla,

ddu ùocchjə lucèndə

e nu nasillə tutta vrénna,

quàttrə pèquəra e na vècchja vəštarèlla.

E la musəca vulava sénza fóinə

candata da chélla uagliungèlla,

chəsà. . . annascòšta tra lə štéllə,

lundana lundana s’arsəndóiva

muróiva. . .

e dòppə, n’aldra vòlda arrəmbalzannə,

ascì gna éva nata pə sèmbrə sə spərdóiva.

Una musica

A mezza costa tra la luce e l’ombra

una musica calava alla vallata

facendo alto e basso fra gli abeti

e accarezzava l’anima,

come il vento che parla tra le foglie,

come il vento che va dritto alla montagna.

. . . E stava la montagna tutta sola

con una voce che a malapena si sentiva

tra prati verdi di rugiada

facendo l’amore al suono delle campane.

Ma. . . non erano campane

che addormentavano la luna lenta

lenta e svegliavano il sole la mattina:

i capelli erano d’oro attorno a una faccina,

le scarpe malandate e una povera camicina,

due occhi lucenti

e un nasino pieno di lentiggini,

quattro pecore e una vecchia veste.

E la musica volava senza fine

cantata da quella ragazzina,

chissà. . . nascosta tra le stelle,

lontana lontana si risentiva moriva. . .

e dopo, un’altra volta rimbalzando,

così com’era nata per sempre si disperdeva.

Uldəmə mumèndə

Nèjja! tə védə calà

mmìezzə a fittə abbóitə

cóm’e mòrtə chə jéla rə pənzìerə

cóm’e mòrtə ch’ammanda

l’uldəma spəranza

d’ùocchjə trištə:

pə sèmbrə. . .

l’uldəma spəranza.

E pə sèmbrə ru munnə s’allundana

lassannə səlènziə də gammascia,

cóm’e pòssə cadènnə də bbaštéunə

ca zə pèrdə chjénə chjìenə nlundananza.

Ultimo momento

Nebbia! ti vedo calare

in mezzo ai fitti abeti

come morte che gela i pensieri

come morte che ammanta

l’ultima speranza

di occhi tristi:

per sempre. . . l’ultima speranza.

E per sempre il mondo si allontana

lasciando il silenzio di bambagia,

come, nel camminare, la cadenza del bastone

che si perde piano piano in lontananza.

Mercede Di Niro

Mercede Di Niro

Mercede Di Niro

Angiolina Mastronardi

Angiolina Mastronardi

Maria Nicola Mastronardi

Le ndòcce

Domenico Meo
CULTURA POPOLARE