Donato Amicarelli | cultura-popolare

Córə də mamma

Ji uàrdə déndrə all’ùocchjə də mamma

e dall’ùocchjə capischə a chə pènza.

Ssə cə spónda na làcrəma amara

o cə passa gné n’ómbra o nu surrisə

ji cə lègghə na péna də córə

ch’avvəléna e jə štrujjə la vita,

o cə còlghə nguìrə attəmə dólgə

gné nu lambə sərinə d’amórə.

La uàrdə, la séguə, la sèndə

quàndə préga ca vó na grazia

o quàndə arrəngrazia ru Səgnórə

pəcché chélla vócə à sculdatə;

e štu córə ch’é tuttə də mamma,

štu córə chə mamma m’à datə,

sə danna: é trištə e fəlicə

pəcché figliə e mamma só n’anəma sóla.

É mamma la prima paróla

ch’ógne figliə də Ddìa sə mbara

da quàndə sgambétta alla sciònna

e surridə arru surrisə də mamma;

e ssə purə issə arriva a cénd’ènnə

e la mamma nn’à mìe canuššiùta

é l’uldəmə nómə chə chjìema

quàndə ógne spəranza é pərduta.

Cuore di mamma

Io guardo negli occhi di mamma

e dagli occhi capisco a che pensa.

Se ci spunta una lacrima amara

o ci passa un’ombra o un sorriso

io ci leggo una pena nel cuore

che avvelena e le strugge la vita,

o ci colgo in quell’attimo dolce

come un lampo sereno d’amore.

La guardo, la seguo, la sento

quando prega e invoca una grazia

o quando ringrazia il Signore

perché quella voce ha ascoltato;

e questo cuore che è tutto di mamma,

questo cuore che mamma mi ha dato,

si danna: è triste e felice

perché figlio e mamma sono un’anima sola.

È mamma la prima parola

che ogni figlio di Dio impara

da quando sgambetta alla culla

e sorride al sorriso della mamma;

e se pure lui arriva a cento anni

e la mamma non l’ha mai conosciuta

è l’ultimo nome che chiama

quando ogni speranza è perduta.

Matənata d’abbrilə

La prima sféra palləda də sólə

chə fildra tra lə frónnə də nu pinə

mə pòrta ru prufumə də lə viólə

ch’énə natə mmìesə arru ggiardinə.

Nu cùonə abbajja attórnə arru patrónə,

nu uàttə s’assulagna alla tərrazza,

na luscərtélla sótt’a nu pundónə

s’à fattə nu rəfugg’e na curazza.

Nu scùorcə d’asənìellə spazzumatə

mmìesə alla radura raglia e magna,

nu uàllə canda arrétə arru štəccatə

e dà la svéglia abballə alla cambagna.

Mattinata di aprile

La prima, pallida, sfera di sole

che filtra tra le fronde di un pino

mi porta il profumo delle viole

che sono spuntate nel giardino.

Un cane abbaia vicino al padrone,

un gatto prende il sole in terrazzo,

una lucertola sotto ad una trave

si è fatta un rifugio e una corazza.

Un asinello piuttosto malandato

in mezzo alla radura raglia e mangia,

il gallo canta dietro lo steccato

e dà la sveglia giù alla campagna.

Ru vascə

Chə dé šta spina chə m’é méssa ngórə

da quàndə chélla séra m’é vasciàtə?

Quàndə c’arpènzə sèndə nu calórə

gna fóssə chə m’avéssə mbriacatə.

C’arpènzə, mə fa malə e c’ajjə guštə,

ca quìrə vascə datə all’andrasatta

é gné rru fumə chə èššə dall’arruštə:

tə štóna, tə šturdiššə e cə vìe matta.

La nòttə nə ngə dòrmə o mə rə sònnə

e quàndə mə rə sònnə m’arrəsbégliə;

ssə chirə vìescə rə putéssə arpónnə

rə cagnarrìa chə l’aria a mègliə a mègliə.

Chə ššiabbəndétta chéssa ggiuvəndù!

chə t’appəccìetə ngùorpə ssa passiónə;

nnə mə lassà ca ssə mə mìenghə tu

mə manga amórə, fédə e dəvuziónə.

L’amórə chə ció fa nə nzə cummanna

é gné nu fùochə chə s’appiccia mbìettə;

l’amórə sénza vìascə é na cundanna

n’uniónə nata puffa quàscə a dəspìettə.

Il bacio

Che cos’è questa spina che mi hai messo in cuore

da quando quella sera mi hai baciato?

Quando ci ripenso sento un calore

come se mi fossi ubriacato.

Ci ripenso, mi fa male e sono contento,

che quel bacio dato all’improvviso

è come il fumo dell’arrosto:

ti stona, ti stordisce e ci vai matta.

La notte non ci dormo o lo sogno

e quando lo sogno mi sveglio;

se quei baci li potessi conservare

li cambierei con l’aria di bene in meglio.

Che sia benedetta la gioventù!

che ti ha acceso in corpo quella passione;

non mi lasciare ché se mi manchi tu

mi manca amore, fede e devozione.

L’amore è risaputo non si comanda

è come un fuoco che si accende in petto:

l’amore senza baci è una condanna

un’unione nata male quasi a dispetto.

La fìeria

Chə dé štu manəcòmiə, štu fraštùonə

št’allucchə chə sìendə e nə ngapiššə,

šta fólla chə s’accalca a štrill’e sùonə

mèndrə ru sólə mbóca e t’allulliššə.

Chi córrə e va vəttònnə na carrétta

t’assètta na spallata e tira annèndə

chi du pəllèštrə, l’óva e na sacchétta

pòrta ggərènnə mmìes’a tanda ggèndə.

Maštrəjènnə tré cartə chə dəštrézza

a nu curnicchjə šta nu mbrugliungìellə

lə ggiòštra chə lə mìenə: na prundézza

e tə scupina quàttrə cafungìellə

quàndə sə n’addóna ca l’affar’é scartə

pènza ch’é óra d’artərìe lə cartə.

Chi accatta n’abbədèndə e chi n’accétta

chi la funə pə l’asənə e na varda

chi méštəca tuttə déndr’a na sacchétta

nzalata, paparùolə, trippə e lardə.

Chi lìttəca pə vìa də na caparra

pə nu cundrattə chə s’é scumbənìetə

mèndrə chə nu cəcatə alla chətarra

tə fa səndì na lagna sénza scìetə.

Chéšta é la fìeria chə s’arvédə ógne annə

chə dura na jurnata e pó fəniššə

chi abbusca e chi c’arrèššə nganna nganna

chi c’arméttə ógne jùornə e pó falliššə

e də štu passə ru munnə sèmbrə ggira

chi córrə e fa prugrèssə e chi s’artira.

La fiera

Che cos’è questo manicomio, questo frastuono

questo grido che senti e non capisci,

questa folla che si accalca a gridi e suoni

mentre il sole scotta e ti frastorna.

Chi corre e va spingendo un carretto

ti dà una spallata e va avanti

chi alcuni polli, le uova e un sacco

porta girando in mezzo alla gente.

Muovendo tre carte con destrezza

ad un angolo c’è un imbroglione

le giostra con le mani: che prontezza

e vince con quattro contadini

e quando se ne accorge che l’affare è scarso

pensa che è l’ora di ritirare le carte.

Chi compra un bidente o un’accetta

chi la fune per l’asino o un basto

chi mischia tutto dentro un sacco

insalata, peperoni, trippa e lardo.

Chi litiga per una caparra

per un contratto che non è andato in porto

mentre il cieco con la chitarra

fa sentire una lagna senza fiato.

Questa è la fiera che si rivede ogni anno

che dura una giornata e poi finisce

chi guadagna e chi recupera a malapena le spese

chi ci rimette ogni giorno e poi fallisce

e di questo passo il mondo sempre gira

chi corre e fa progresso e chi si ritira.

Pənzìerə trištə

Addónda va?

Addónda va šta nuvəla chə scappa,

chə sémbra ca pə l’aria s’é mbazzìuta;

št’acqua chə èššə chjìera alla surgèndə

e sə dərrupa abballə alla vallata

e córrə, córrə;

e pə la vìa sə ndróvəda e scarìufa,

e nghélla córsa pazza e carcəlata

artravòlda la tèrra.

Addónda va?

Quìrə vìendə friddə, e chélla vùoria

chə fišca e taglia l’aria cupa e trištə,

sə ficca llà pə lə mundagnə

e va murì lundanə addó sə spèrdə.

Addónda va?

La nuvəla sə pèrdə all’infinitə,

addó ru cìelə é vùotə e ndé culórə;

l’acqua chə córrə va sfucià arru marə

addó affóca la córza e la pazzìa.

Facétəmə na grazia

purtàtəvə lundanə štə pənzìerə,

addó nzə péna cchjù, addó nzə chjègnə.

Spərditərə pə l’aria, mbunnə arru marə

lassàtərə addó é nòttə, é sèmbrə nòttə,

addó fəniššə ru munnə, addó é dəsèrtə,

addó la vìa nz’artróva cchjù.

Pensieri tristi

Dove va?

Dove va questa nuvola che fugge,

che sembra per aria impazzita;

quest’acqua che stilla chiara alla sorgente

e precipita in fondo alla vallata

e corre, corre;

e lungo la strada s’intorbida e penetra,

e nella corsa pazza e carcerata

mette in subbuglio la terra.

Dove va?

Quel vento freddo e quella bora

che fischia e taglia l’aria cupa e triste,

s’insinua tra le montagne

e va a morire lontano dove si disperde.

Dove va?

La nuvola si perde all’infinito,

dove il cielo è vuoto e non ha colore;

l’acqua che corre va a sfociare al mare

dove affoga la corsa e la pazzia.

Fatemi una grazia

portate lontano i miei pensieri,

dove non si pena più e non si piange.

Sperdeteli nell’aria, in fondo al mare

lasciateli dove è notte, è sempre notte,

dove finisce il mondo, dove è deserto,

dove la via non si ritrova più.

La pippa

– Mə pùortə alla catana da trènd’ènnə

mə chìerəchə də tabbacchə ógne matina,

pó cumìenz’a tərìe e pəppəjènnə

t’arrìescə də fumə e nicotina.

E cə facémə nzìembra cumbagnìa

cchjù tə fé vìecchjə e cchjù c’ajjə pacìenza

quàndə mə tirə l’alma t’addəcrìjə

mə šturə, m’arrappiccə e c’arcumìenzə». –

– Chéšta é fələcətà e ji só signórə

purə ssə m’avvəlinə l’esištènza. –

Sə m’appiccia peró nu scucciatórə,

faccə bbəttunə ngùorp’e pənətènza,

ironia də la sórtə! gné bbərbóna

šta chi mə scanza e chi nnə m’abbandóna.

La pipa

Mi porti nella tasca interna della giacca da trent’anni

mi carichi di tabacco ogni mattina,

poi cominci a tirare fumando

ti bruci di fumo e nicotina.

E ci facciamo, insieme, compagnia

più diventi vecchio e più ho pazienza

quando mi tiri l’anima ti riconforti

mi stappi, mi riaccendi e ricominci. –

Questa è felicità e io sono signore

anche se mi avveleni l’esistenza. –

Se mi accende, però, uno scocciatore,

faccio in corpo e sto in penitenza,

ironia della sorte! com’è birbante

c’è chi mi evita e chi non mi abbandona.

Ru funəralə də ru pəzzèndə

Nu bbèccamùortə chə na crócə alzata,

nu prèjətə chə préga zittə zittə,

na caššia chə ddu léttərə nduratə

nu faləgnamə e tré parìendə štrittə.

Accumbàgnanə nu pòvərə pəzzèndə

ch’à sèmbrə trəbbulatə pə cambà

e la pietà cristiana indifferèndə

rə uàrda apprìessə mèndrə sə nə va.

Na vita mbama də məsèriə e štìendə

fəniššə sénza lacrəm’e ddəlìurə;

e chə na cummunèlla tra parìendə

s’arzéla ru murtòriə sénza scìurə

d’auùojjə arpósa mbacə addó r’aspètta

l’ómbra, nanzé də tèrra e na casétta.

Il funerale del pezzente

Un becchino con una croce alzata

un prete che prega a bassa voce,

una bara con le lettere dorate

un falegname e tre parenti stretti.

Accompagnano un povero pezzente

che ha sempre tribolato per vivere

e la pietà cristiana indifferente

gli guarda appresso mentre se ne va.

Una vita infame di miserie e stenti

finisce senza né lacrime né dolori;

e con il “consolo” tra parenti

si sistema il morto senza fiori

che da oggi riposa in pace e lo aspettano

l’ombra, un po’ di terra e una casetta.

A Móndəcaštélbbaréunə

É nu pəccatə é prùopria nu pəccatə

ca št’aria frésca e fina də mundagna

tə la pùo gòdərə sólə d’éštatə

quàndə ru sólə abbruscia la cambagna.

Sìendə ca murmuréjanə lə frónnə

quàndə nu vəndarìellə l’accarézza

mèndrə ru sólə apparə e s’annascónnə

pə ndə ləvà chéšt’ómbra e šta frəschézza.

E ssə t’allunghə a fa na pənəchélla

sóprə alla jèrva frésca all’auuàttata

la vócə sórda də na fundanèlla

chə dalla còšta scórrə alla vallata,

la còccia sə schiariššə e all’aria sana

durmarriššə na ndéra səttəmmana.

A Montecastelbarone

È un peccato è proprio un peccato

che quest’aria fresca e fina di montagna

te la puoi godere solo d’estate

quando il sole brucia la campagna.

Senti il mormorìo delle foglie

quando il venticello le accarezza

mentre il sole appare e scompare

per non toglierti l’ombra e la frescura.

E se ti allunghi per una pennichella

sopra l’erba fresca in un posto riparato

la voce sorda della fontanella

che dal pendìo scorre alla vallata,

la testa si rasserena e all’aria sana

dormiresti un’intera settimana.

L’uldəm’óra

Spalazza ssu bbalchéunə, fa ndrà l’aria,

vùogliə vədé la lucə all’urəzzóndə,

mèndrə m’abbijə all’uldəmə calvariə

vùogliə vascià ru sólə chə tramónda.

Vùogliə arsəndì l’allodola chə canda,

chə sfruššia dalla mìendra arru tratturə

vùogliə arsazià štu córə chə sə šchjanda,

vùogliə arsciatà l’addórə də rə sciùrə.

Ru munnə mə sprufónna, e chə la séra

cala e sə pèrdə l’uldəma spəranza;

ru filə də na vócə, na prəghìera,

na lucə d’ùocchjə alluma šta štanza:

šta lucə é mamma, šta lucə é mamma mìa

chə jənucchjéta préga a capə arru lìettə,

s’é štrutta nzìembr’a mé nghéšta agunìa

e mó m’abbraccia, mə štrégnə fòrtə mbìettə.

L’ultima ora

Apri quel balcone, fai entrare l’aria,

voglio vedere la luce all’orizzonte,

mentre mi avvio all’ultimo calvario

voglio baciare il sole che tramonta.

Voglio riascoltare l’allodola che canta,

che sfruscia dal mandorlo al tratturo,

voglio saziare di nuovo questo cuore che si schianta, voglio respirare l’odore dei fiori.

Il mondo mi sprofonda, e con la sera

cala e si perde l’ultima speranza;

il filo di una voce, una preghiera,

una luce di occhi illumina questa stanza:

questa luce è mamma, questa luce è mamma mia che inginocchiata prega al capo del letto,

si è distrutta insieme a me in quest’agonia

ed ora mi abbraccia, mi stringe forte in petto.

Mercede Di Niro

Mercede Di Niro

Mercede Di Niro

Angiolina Mastronardi

Angiolina Mastronardi

Maria Nicola Mastronardi

Le ndòcce

Domenico Meo
CULTURA POPOLARE